Τρίτη 27 Ιανουαρίου 2015

Spoljašnji izgled Beograda u prvoj polovini XIX veka


Terazijska česma ispred Topčiderske crkve
Podignuta 1860
Posmatran iz Zemuna, Beograd je u to vreme davao pravu sliku jedne turske varoši, sa svojim kućicama pokrivenim ćeramidom, koje su se gubile u zelenilu vrtova i stapale sa visoravni, koja se uzdizala nad utokom brze Save u Dunav. Jednolikost i monotoniju te varoši prekidali su jedino beli, viti minareti, koji su se na sve strane mogli videti na toj visoravni, kao da su hteli demonstrativno da kažu: ovde Islam gospodari! 

Na svršetku dana, kad bi sunce zalazilo iza bežanijskih padina, tada bi Beograd, ovaj turski grad, zablistao u sjajnome refleksu sa srebrnih vrhova bezbrojnih turskih džamija. A kada bi se sunce već smirilo i kada bi suton počeo da pada na varoš, tada bi se sa sviju strana začuli tihi, elegični zvuci mujezinove pesme: Ala-ih akbir! 

U ovome prizoru, u ovoj vernoj slici turskoga istoka, među ovim bezbrojnim amblemima Islama, ničega što bi odavalo da je ovo jedan hrišćanski grad, sem jednog jedinog zvona kod Saborne crkve, jedinog znaka hrišćanstva i pravoslavlja. Usamljen među ovim mnogobrojnim minaretima, on je izgledao kao neki obezoružani zarobljenik, opkoljen neprijateljskim stražama. 

Od Kalimegdana, Kraljevog trga, sve do Dušanove ulice, pružao se turski kraj Beograda. To je bilo pravo tursko gnezdo. Uzani, krivi sokačići, jednospratne i dvospratne kuće - većinom u drvetu, sa doksatima u staklu i konkima, i sa mnogobrojnim prozorima obojenim omiljenom turskom bojom zelenom i poređanim u istočnjačkom stilu jedan do drugoga -nalazila su se skrivena od radoznalih pogleda, u prostranim baštama, ograđenim visokim zidom. Tek retko po koja kuća izbijala je na ulicu. To su većinom bile zgrade, za stanovanje muškaraca i prijem gostiju, takozvani selamluci. Turske hanume pak stanovale su u svojim golubijim čardacima, koji su se dizali u zelenilu vrta, u kome je cvetao badem i „šeftelija", mirisan jasmin i đul, šarenile se lale i zumbul, šeboj i karamfil prosipali svoj opojni dah sladostrašća. Među cvetnim bademovim granama lepršale su se kumrije; njihovo monotono elegično gugutanje zvučalo je kao refren tihog haremskog života. Gore, na staklenim doksatima, mlade turske devojke vezle su na đerđefu, dok su se u bašti šiparice koje za jaš¬mak i feredžu još ne behu dorasle, klackale na daski sa svojim hrišćanskim drugaricama, susetkama. 

Iz svake turske bašte, mala vratanca - kapidžici - vodila su u susedno dvorište i to je išlo tako redom sve dalje i dalje, tako, da se kroz te kapidžike moglo da ide, čak u drugu i treću mahalu, a da se ne izađe na ulicu. 

Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2015

Δελτίο Τύπου «ΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΠΙΤΑΣ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ 2015» - Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων


Το Σάββατο 17 Ιανουαρίου στην κατάμεστη αίθουσα του αμφιθεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών διεξήχθη η καθιερωμένη Ημερίδα της ΠΟΠΣΒ με θέμα : «Η συνεισφορά του Βλαχόφωνου Ελληνισμού στον Μακεδονικό Αγώνα μέσα από τα αρχεία της ΔΕΠΑΘΑ» και εισηγητή τον Αριστοτέλη Νικ. Σπυριδόπουλο (υπ. Δρ Ιστορίας ΑΠΘ), και τον κ. Δημήτριο Κωστόπουλο πρόεδρο των φίλων του Ιδρύματος του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. 
Την έναρξη της εκδήλωσης κήρυξε ο Πρόεδρος της ΠΟΠΣΒ κ. Μιχάλης Μαγειρίας που τόνισε σχετικά: «Η αποψινή μας εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη συμβολή των Βλάχων στο Μακεδονικό Αγώνα. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, με συνέπεια τα τελευταία χρόνια, δίνει βήμα σε νέους ερευνητές, επιστήμονες που με το έργο τους φωτίζουν πολύπλευρα την παρουσία και συμβολή της βλαχόφωνης Ρωμιοσύνης στη συγκρότηση της νεοελληνικής ταυτότητας αλλά και του νεοελληνικού κράτους. Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το ενδιαφέρον μας για τον ευρύτερο μακεδονικό χώρο, ιστορικό χώρο παρουσίας και δράσης των Βλάχων ως αναπόσπαστου στοιχείου της Ρωμιοσύνης. Η αποψινή εισήγηση του κ. Σπυριδόπουλου, ενός νέου επιστήμονα του οικείου Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, αναδεικνύει το θέμα και συμβάλλει στην αυτογνωσία μας».

Πέμπτη 22 Ιανουαρίου 2015

Κύπρος και Πελαγονία: με τα μάτια της ψυχής


Μεσ’ από το βάθος των καλών καιρών 
οι αγάπες μας πικρά μας χαιρετάνε. 

Δεν αγαπάς και δε θυμάσαι, λες. 
Κι αν φούσκωσαν τα στήθη, κι αν δακρύζεις 
που δεν μπορείς να κλάψεις όπως πρώτα, 
δεν αγαπάς και δεν θυμάσαι, ας κλαις. 
(Καρυωτάκης - Νοσταλγία)

Μοναδικά στιγμιότυπα από την συνάντηση της Άννας Βίσση με τον Τόσε Πρόεσκι στο βίντεο που ακολουθεί... ας αφήσουμε τις εικόνες να μιλήσουν μόνες τους, τα λόγια περισσεύουν!

 

Αφορμή να γνωρίσουμε τον Tose και να μάθουμε περισσότερα για την ζωή του στάθηκε αυτή η δημόσια συνάντησή του με την Άννα Βίσση, το 2006 σε τηλεοπτική σερβική εκπομπή απ' όπου προέρχεται και το παραπάνω βίντεο, που μας γέμισε με όμορφα συναισθήματα. Αναμφίβολα, ξεχώρισαν με την παρουσία τους που γέμισε αυθόρμητα το χώρο με απερίγραπτη ζεστασιά και λάμψη!

Τρίτη 20 Ιανουαρίου 2015

Η καθημερινότητα ενός ήρωα


Ν. Εγγονόπουλος
Μέγας Αλέξανδρος και Παύλος Μελάς, 1977
Βρίσκονταν σχεδόν μέσα στο νερό και δροσιά καμιά. Έλιωνε κορμιά η ζέστη αν και ο Αύγουστος ήταν στα τελειώματά του. «Καπετάνιε, φώναξε ο Κρητικός, πού θα ήσουν τώρα επαέ αν δεν πολέμαγες στη Νεγοβάνη;» «Σήμερα Κρητικέ είναι Κυριακή, θα ήμουν με τη γυναίκα μου και θα διάβαζα ιστορίες στα παιδιά μου». «Είναι μεγάλο το σπίτι σου Καπετάνιε;» «Όχι, δεν είναι πολύ μεγάλο, αλλά είναι πνιγμένο στα λουλούδια, σε μια περιοχή της Αθήνας που τη λένε Κηφισιά». «Μα τότε είσαι διπλά και τριπλά γενναίος, τα άφησες όλα αυτά και ήρθες στη Μακεδονική γη να πολεμήσεις; » «Εσύ Κρητικέ τι άφησες, για να έρθεις σε αυτά τα μέρη; » «Άφησα κατσίκες και λιόδεντρα, ωραία βουνά και να με, στα λασποτόπια της Μακεδονίας, για την Ελλάδα μας!". «Για αυτήν μωρέ, για την πατρίδα, προσπάθησε να ψελλίσει ο Ζέζας, μα στο νου του έφερε τα δυο παιδιά του και σαν να λύγισε λίγο». Ακούστηκε ένα σύνθημα, πλησίαζαν κάποιοι να ήταν Τούρκοι ή Βούλγαροι;

«Τούρκοι είναι, Γιουρούκοι χωρικοί, φτωχοί άνθρωποι», είπε κάποιος από την ομάδα.

«Αφήστε τους να φύγουν και πάμε». Πρόσταξε ο καπετάνιος, «σήμερα δεν βρήκαμε συμμορίτες».

Ξεκίνησαν για την επιστροφή. Προσπέρασαν μια σάπια, παλιά βαρκούλα που λικνιζόταν σαν να περίμενε να ξανοιχτεί πάλι για ψάρεμα. Η δική τους βάρκα, σιγά και αθόρυβα, πέρασε το ποτάμι. Μέσα από την πυκνή βλάστηση που σκέπαζε όλη την περιοχή, ξεπρόβαλε η καινούρια τους καλύβα. Προχειροφτιαγμένη σκόπιμα, έστεκε καλά κρυμμένη σ’ ένα παραπόταμο του Αλιάκμονα, μοιάζοντας περισσότερο για στέκι ψαράδων. Πλάι της, δέσποζε μια μουριά που εκμεταλλεύτηκε ένα μικρό κομμάτι χέρσας γης και όρθωσε τον γιγάντιο κορμό της. Τα υπόλοιπα δέντρα, όσα δεν είχαν ξεραθεί κάτω από τη σκιά της, ήταν εντελώς καχεκτικά και καλυμμένα από τα θεόρατα ψιθυριστά καλάμια. Εδώ περνούσαν ώρες ατελείωτες, καταστρώνοντας σχέδια, χαμένοι στη ζούγκλα του ποταμιού και περιμένοντας την κατάλληλη συγκυρία να πάνε προς τα χωριά όπου ο ελληνισμός ήταν τρομοκρατημένος.

Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2015

Αναστηλώνεται ο Ναός της Αναλήψεως στο χωριό Εμπορία - Shpëtohet Kisha e Ristozit në Mborje


Ο Ναός της Αναλήψεως του Σωτήρος στην Εμπορία είναι ένα από τα πιο αξιόλογα μνημεία στην Αλβανία. Αυτός ο ναός χρονολογείται από το 1389 και ανήκει στο αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς με θόλο.

Αυτός ο ναός κινδύνευε να καταρρεύσει λόγο της αδιαφορίας κατά τα τελευταία 20 χρόνια και για το λόγο αυτό υπήρχαν φθορές και μετακινήσεις στην δομή της, πράγμα που έχει αποφέρει την φθορά του κυλίνδρου και του θόλου.

Από τον Μάιο μήνα ξεκίνησαν οι εργασίες συντήρησης.
Ο σχεδιασμός είχε δυσκολίες εξαιτίας της κατάστασης και κράτησε αρκετούς μήνες έχοντας την βοήθεια και πολλών εδικών της Διεύθυνσης Μνημείων Κορυτσάς, αλλά και την μέριμνα της ίδιας της υπουργού κ. Μιρέλας Κουμπάρο. Χάρη στην επέμβαση αυτή σώθηκε το μνημείο αυτό.

Η επέμβαση γίνεται με στόχο την σταθεροποίηση της δομής και την παρεμπόδιση της περαιτέρω φθοράς. Το σχέδιο προβλέπει την επέμβαση σε δύο φάσεις, πρώτα δημιουργείται το προσωρινό στέγαστρο για να προστατεύει το ναό από τους ατμοσφαιρικούς παράγοντες και έχουν γίνει με μεγάλη προσοχή επεμβάσεις για ενδυνάμωση της δομής, εσωτερικά, ώστε να διαφυλάσσονται συγχρόνως άθικτα και τα τοιχώματα με τις εικονογραφίες που έχουν ανυπολόγιστη αξία.

Η εργασία θα συνεχιστεί με την επιδιόρθωση της δομής του θόλου που έχει εκτεταμένες σχισμές και ρωγμές. Θα ενισχυθούν και τα τοιχώματα και οι αψίδες του θόλου.

Συμμετέχουν και πολλοί ειδικοί από τα Τίρανα για να διαφυλαχτεί αυτό το σημαντικό μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
--------
Kisha e Ristozit në Mborje është një nga monumentet më të çmuara në Shqipëri. Ajo daton në vitin 1389 dhe i përket tipit arkitektural kryq-me-kupolë.
“Kjo kishë rrezikonte të shëmbej për shkak të lënies në harresë dhe mos ndërhyrjeve në të prej më shumë se 20-vjetësh, ku si pasoje ka pasur çarje dhe lëvizje në strukturën e saj, gjë që ka sjellë dëmtimin e tamburit dhe të kupolës.
Që prej muajit maj ka filluar puna për projektin e nderhyrjes restauruese. Hartimi i projektit ka pasur vështirësi për shkak të gjëndjes dhe ka zgjatur disa muaj duke pasur dhe asistencen e specialistëve më të mirë të IMK, DRKK-Korcë dhe vete angazhimin e ministres Mirela Kumbaro. Fale kësaj ndërhyrjeje është bërë i mundur shpëtimi i këtij monumenti.

Κυριακή 18 Ιανουαρίου 2015

Το Μοναστήρι


Μοναστήρι - Υδραγόρας
Ευδοκιμίδης Γιάννης

Η περιέργεια να δεις πίσω από την κουρτίνα. Ιδίως όταν η κουρτίνα αφήνει χάσματα από όπου περνούν μνήμες, ακούσματα, ονόματα οικεία, δικά σου. Και ακόμη περισσότερο όταν το δίχτυ της ζωής σε δένει με την άλλη πλευρά. Να δεις, να ακούσεις, να σκεφθείς έξω από τα στερεότυπα της μαζικής εκδρομής - επιδρομής. Μοναχική πορεία σε τόπους έρημους και πολυσύχναστους για να ακούσεις το ψιθύρισμα του Ελληνικού· και να γευθείς το κοινό του τόπου και των ανθρώπων που βρίσκεται χωμένο άλλοτε βαθιά και άλλοτε μόλις κάτω από την επιφάνεια. Βόλτα στις γειτονιές από την άλλη πλευρά των συνόρων μας. Στο κομμάτι της γης που άλλοι το λένε Νοτιοανατολική Ευρώπη και άλλοι Βαλκάνια.

Από την Οχρίδα στο Μοναστήρι, 70 χλμ., ο άνετος δρόμος ακολουθεί πιστά την Εγνατία οδό. Εμείς όμως κάναμε κύκλο για να περάσουμε το βουνό Γκαλίσιτσα και να συναντήσουμε τον διεθνή δρόμο στο Ρέζεν. Προχωρήσαμε λοιπόν νότια στις όχθες της λίμνης ως το χωριό Τραπέϊτσε (Τραπεζίτσα). Ανεβήκαμε τη στενή άσφαλτο μέσα από τις οξυές και τις βαλανιδιές στις απότομες πλαγιές του βουνού. Στο πέρασμα Λιβάδι, σε υψόμετρο 1.500 μ., η θέα της λίμνης της Οχρίδας είναι εντυπωσιακή. Αριστερά μας, δίπλα στον Αγιο Ναούμ, ασπρίζει το Πόγραδετς, πίσω του απλώνεται το οροπέδιο της Κορυτσάς. Απέναντί μας, προς τη Δύση, το φράγμα των έρημων βουνών της Αλβανίας που ανάμεσά τους περνάει ο δρόμος για το Ελμπασάν, τα Τίρανα και το Δυρράχιο. Στην άκρη δεξιά προς τον Βορρά μόλις που διακρίνεται η πόλη της Οχρίδας.

Το πέρασμα Λιβάδι ανοίγει ανατολικά προς τη Μεγάλη Πρέσπα ­ η αρχαία Βρυγηίς. Απέναντι το Περιστέρι, δεξιά στα νοτιοανατολικά η παραλία στον λαιμό της Πρέσπας και πίσω της να αχνοφαίνεται η Μικρή Πρέσπα με τον Αγιο Αχίλλειο και το χιονισμένο Τρικλάριο στο βάθος. Δεξιότερα, ο μικρός και καλογραμμένος όρμος των Ψαράδων. Η γεωγραφική ενότητα ξεπερνά την πολιτική διάσπαση του χώρου. Κατηφορίζοντας προς τη λίμνη οι όχθες γεμάτες καλαμιές. Η Πρέσπα δεν έχει την αξιοποίηση της Οχρίδας. Αραιά και πού, χωριά στις όχθες της. Προς τον Βορρά η λίμνη γίνεται σχεδόν βαλτότοπος όπου καταλήγει η μικρή τριγωνική πεδιάδα του Ρέζεν με καλαμπόκια και καπνά. Περιγράφουμε κυκλικά τη λίμνη. Στο χωριό Σλίβνιτσα ψάχνουμε για το μοναστήρι με τις τοιχογραφίες τού 1607.

Το Μέτσοβο έχτισε εκ βάθρων το Ναό του Αγίου Αθανασίου Σελενίτσας Αυλώνος


Ο Περιφερειάρχης Ηπείρου κ. Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Μιχαήλ Τρίτος και ο δημοσιογράφος κ. Νίκος Μανούρης επισκέφθηκαν χθες την βλαχόφωνη κωμόπολη Σελενίτσα Αυλώνος Αλβανίας, όπου το Μέτσοβο έχτισε εκ βάθρων το ναό του Αγίου Αθανασίου.

Ο Ιερεύς π. Σπυρίδων και σύσσωμοι οι κάτοικοι της κωμοπόλεως τους υποδέχτηκαν με αισθήματα τιμής και ευγνωμοσύνης.

Η Σελενίτσα είναι μια κωμόπολη 8.000 κατοίκων, από τους οποίους οι 4.000 είναι ορθόδοξοι χριστιανοί και οι άλλοι 4.000 Μπεχτασήδες μουσουλμάνοι, οι οποίοι για λόγους ειρηνικής συνυπάρξεως δεν δέχτηκαν να χτιστεί τζαμί, αλλά προσεύχονται στον ορθόδοξο ναό.

Ο προηγούμενος ναός κατεδαφίσθηκε από το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα.

Οι ρωμαιοκαθολικοί για προπαγανδιστικούς λόγους προσφέρθηκαν να χτίσουν το ναό με την προϋπόθεση τριάντα από τους κατοίκους να γίνουν Ουνίτες. Οι κάτοικοι όμως δε το δέχτηκαν.

Εξίσου αρνητικοί ήσαν οι βλαχόφωνοι κάτοικοι της Σελενίτσας και στους ρουμάνους προπαγανδιστές, οι οποίοι διά του ρουμάνου πρέσβεως στα Τίρανα George Micu και του επισκόπου Αρτετζάνου Καλλινίκου προσπάθησαν να τους προσεταιρισθούν.

Η απάντηση των εθνικά υπερήφανων κατοίκων ήταν ότι τα βλέμματά τους είναι στραμμένα στην Ελλάδα.

Τότε οι κάτοικοι στράφηκαν στο Μέτσοβο. Οι κάτοικοι του με επικεφαλής τον Αρχιμ. π. Σεραφείμ Καχριμάνη, τον σημερινό Περιφερειάρχη και τον κ. Μιχαήλ Τρίτο ανέλαβαν εκστρατεία για την ανέγερση του ναού.

Σάββατο 17 Ιανουαρίου 2015

Η πληθυσμιακή κατάστασις εις το κράτος των Σκοπίων - Κωνσταντίνου Βαβούσκου


Η πληθυσμιακή κατάστασις εις το κράτος των Σκοπίων. Ιστορική άποψις και σημερινή πραγματικότης.

Του Κωνσταντίνου Βαβούσκου

A) Iστορικόν

Κατά τα τελευταία έτη της Τουρκοκρατίας, η σημερινή περιοχή της ελληνικής Μακεδονίας, της βουλγαρικής Μακεδονίας και του κράτους των Σκοπίων απετελείτο από τρία (Τουρκικά) βιλαέτια (από τρείς νομούς) δηλ. από το βιλαέτιον Θεσσαλονίκης, το βιλαέτιον Μοναστηρίου και το βιλαέτιον Σκοπίων. Από τα τρία αυτά βιλαέτια, τα μεν δύο (δηλ. το της Θεσσαλονίκης και το του Μοναστηρίου) ωνομάζοντο «μακεδονικά», το δε τρίτον (δηλ. των Σκοπίων) «αλβανικόν». Εκ τούτων συνάγεται ότι αι τουρκικαί αρχαί εγνώριζον, αυτό το οποίον δεν θέλουν ή προφασίζονται ότι δεν γνωρίζουν οι Σκοπιανοί, ότι δηλ. εις το κράτος των, το οποίον ονομάζουν «Δημοκρατία της Μακεδονίας», ένα μικρό μόνον τμήμα της (ιστορικής και πραγματικής) Μακεδονίας υπάρχει και αυτό εις το νότιον τμήμα του κράτους των, δηλ. εις το βόρειον τμήμα του τέως βιλαετίου του Μοναστηρίου. Την πόλιν του Μοναστηρίου ονομάζουν Μπίτολα, αλλά τόσον η ονομασία «Μοναστήριον», όσον και η ονομασία «Μπίτολα» είναι ελληνικαί. Ως προς μεν τη ελληνικότητα της ονομασίας «Μοναστήριον» δεν χωρεί ερμηνεία, διότι είναι αυταπόδεικτος, ως προς δε την ελληνικότητα της ονομασίας «Μπίτολα» ισχύουν τα εξής: Κατά την βυζαντινήν περίοδον η πόλις (η οποία είναι αρχαία μακεδονική ιδρυθείσα υπό του βασιλέως Φιλίππου ως Ηράκλεια η Λυγκηστίς, όπου ως γνωστόν κατέφυγεν ο νεαρός Αλέξανδρος μετά την λογομαχίαν του με τον πατέρα του Φίλιππον κατά την τελετήν των γάμων αυτού του πατρός του Φιλίππου με την ανεψιάν του στρατηγού Αττάλου Κλεοπάτραν-Ευρυδίκην) ωνομάσθη Βουτέλιον, ονομασία η οποία εχρησιμοποιείτο και χρησιμοποιείται απλοελληνικώς υπό των Ελλήνων και των (κατά τους Σλαύους κατοίκους) «γραικομάνων» κατοίκων του ως Βιτώλια, ονομασία την οποίαν οι σλαυόφωνοι (Βούλγαροι και Σέρβοι) αντέγραψαν ως «Μπίτολα».
Διοικητής των «μακεδονικών» βιλαετίων διετέλεσε κατά τα τελευταία έτη της Τουρκοκρατίας, με έδραν την Θεσσαλονίκην, ο εκτουρκισθείς Ελλην εκ της νήσου Λέσβου Χιλμή Πασάς, ο οποίος τον Μάρτιον του 1905 προέβη εις την καταμέτρησιν του πληθυσμού (δια πρώτην φοράν εις την ιστορίαν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό την εποπτείαν της Ρωσίας και Αυστροουγγαρίας) των δύο μακεδονικών βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου.
Κατά την διενεργηθείσαν λοιπόν στατιστικήν του πληθυσμού των δύο μακεδονικών βιλαετίων Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου (γνωστήν πλέον ως στατιστικήν του Χιλμή Πασά) χρησιμοποιηθείσαν ευρέως υπό των ασχοληθέντων με την ιστορίαν των Βαλκανίων [η στατιστική αύτη εδημοσιεύθη εις την εφημερίδα Ηassir (Νο 974/1904) και ανεδημοσιεύθη εις την Politische Correspondez της Βιέννης την 18 Μαρτίου 1905, εκ της οποίας την παρέλαβεν ο Paillares, L’ improglio macedonien, Paris 1907, σελ.407, ο Douglas Dakin, The Greek Struggle in Macedonia 1897-1913, σελ.20 και σημ.63], υπήρχον εις αυτά 678.910 Ελληνες και 385,729 Βούλγαροι. Ειδικώτερον, εις μεν το βιλαέτιον Θεσσαλονίκης ευρέθησαν 395.222 Ελληνες και 207.537 Βούλγαροι, εις δε το βιλαέτιον Μοναστηρίου 261.283 Ελληνες και 178.412 Βούλγαροι (βλ. σχετικώς εμήν μελέτην, Μακεδονικός Αγών, Θεσσαλονίκη 1962, σελ.1290).

Ο Παπακωνσταντίνος από τη Μηλόβιστα, ειδικός απεσταλμένος του Εθνικού Κέντρου


[ ] Εκείνες ακριβώς τις μέρες η Σιάτιστα δέχεται εντολές πολύτιμες για τον συντονισμό της δράσης με ειδικό απεσταλμένο, από το Εθνικό Κέντρο. Ο επισκέπτης που συνοδευόταν από τον Νικόλαο Παπαχατζή ήταν μεγαλόσωμος και είχε μορφή εκφραστική, πλαισιουμένη από μαλλιά κόκκινα και οφθαλμούς ζωηρούς. Είναι ο Παπακωνσταντίνος από τη Μηλόβιστα, ο απεσταλμένος του Κέντρου του Μοναστηρίου. Στη σύναξη της Εθνικής Επιτροπής παρουσιάζεται και αναφέρει: 

«Σας φέρω τον χαιρετισμόν του Κέντρου και τήν πλέον ευχάριστον είδησιν, η Ελλάδα σε λίγες ημέρες κηρύτ­τει τον πόλεμον κατά της Τουρκίας. Πριν όμως προελάσουν τα Ελληνικά στρατεύματα, θα προπορευθούν αρκετά εθελοντικά προσκοπικά Σώματα προς κατάληψη επικαίρων με­ρών της Δυτ. Μακεδονίας. Αναθέτει δέ το Κέντρον σε σας την φροντίδα να συνεργασθήτε με τον κ. Πα­παχατζή, να διευκολύνετε και να εξασφαλίσετε την άνοδο των Σωμάτων, τα οποία θα διέλθουν από την Περιφέρειάν σας. Η μέχρι τώρα συνετή εθνική σας εργασία εγγυάται ότι αισίως θα διεξαγάγητε και την παρούσα λεπτήν όσο και σοβαράν εθνικήν υπηρεσίαν». Ακολούθως ο φιλόπατρις κληρικός έδωκε κατάλογον των Σωμάτων, τα οποία θα διήρχοντο εκ της περιφερείας...

Το Κρούσοβο προκεχωρημένο φυλάκιο του ελληνισμού στη βορειοδυτική Μακεδονία - Γεωργίου Τσότσου



Ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:



Μοδέστειος Σχολή Πισοδερίου


Το ιστορικό Σχολείο του Πισοδερίου το ανήγειρε ο ευεργέτης αρχιμανδρίτης Μόδεστος ο οποίος χορήγησε 6000 χ. εικοσόφραγκα Γαλλικά (χρυσά), ενώ για την συντήρηση του διδακτηρίου άφησε 3000 στην Εθνική Τράπεζα (υποκατάστημα Αθηνών) και 3000 για να σπουδάσουν πέντε μαθητές στο Γυμνάσιο, δύο από αυτούς στο Πανεπιστήμιο.

Τρεις από το Πισοδέρι, ένας από την Μηλόβιστα και ένας από το Μοναστήρι. Το διδακτήριο χωρίζεται σε δύο διαμερίσματα χωρίς το ένα να επικοινωνεί με το άλλο. Στο βόρειο εγκαταστάθηκε το Σχολείο Θηλέων και στο νότιο το Σχολείο Αρρένων. Το 1903-1904 υπήρξε μαθητής Β’ τάξεως Δημοτικού ο συγγραφεύς Σωκράτης Λιάκος, ο οποίος έλεγε ότι εκείνα τα χρόνια φοιτούσαν 140 μαθητές περίπου.

Το 1903 δημιουργήθηκε στο κτίριο Εθνικό Οικοτροφείο αρρένων και θηλέων με ημιγυμνάσιο που συντηρούνταν με έξοδα του Ελληνικού Προξενείου Μοναστηρίου και διατηρήθηκε μέχρι το 1912. Οι άρρενες τρόφιμοι ήταν άνω των 150 οι δε θήλεις άνω των 80 προερχόμενοι από την γύρω περιοχή.

Το Σχολείο προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες κατά την εποχή του σκληρού και αιματηρού Μακεδονικού Αγώνα. Ήταν ο φάρος του Ελληνισμού στην πολυτάραχη αυτή γωνιά της Ελλάδος. Δάσκαλοι γεμάτοι ενθουσιασμό ηρωικοί σκαπανείς των Ελληνικών γραμμάτων, αψηφώντας τις απειλές κομιτατζήδων και Τούρκων εγαλούχησαν με εθνικά ιδανικά τους τροφίμους, τη μαθητική νεολαία ολόκληρης της περιοχής κι όταν χρειάσθηκε πήραν τα όπλα εναντίον των κομιτατζήδων, και έπεσαν είτε σαν οπλαρχηγοί για την ιδέα της γλυκιάς ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ είτε σαν απλοί μαχητές.

Η εξέγερση του Ίλιντεν


Η εξέγερση που οργανώθηκε-υλοποιήθηκε από την ΕΜΕΟ (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) ή VMRO (Vnatreshna Makedonska Revolucionerna Organazacija), έμεινε στην ιστορία με το όνομα Εξέγερση του Ίλιντεν. Ονομάστηκε έτσι από την ημέρα που ξεκίνησε, την ημέρα του Προφήτη Ηλία, στις 20 Ιουλίου / 2 Αυγούστου 1903, στο βιλαέτι του Μοναστηρίου.

~ Φωτο: Προετοιμασία εκρηκτικών για την εξέγερση

Το Μοναστήρι είχε εξαιρετική σημασία για τρεις αντίπαλες εθνότητες. Τους Τούρκους που το χρησιμοποιούσαν σαν σπουδαίο στρατιωτικό κέντρο, τους Βούλγαρους που επιζητούσαν να επικρατήσουν στην πόλη και στην γύρω περιοχή και τους Έλληνες που υπερείχαν χάρη στους Βλάχους με το τόσο ακμαίο Ελληνικό φρόνημα.

Η κατάσταση αποσταθεροποίησης που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα, έδωσε αφορμή στα δύο βουλγαρικά κομιτάτα να αναπτύξουν στο έπακρο τη δράση τους στη Μακεδονία. Ήταν η «Περίοδος Τῶν Μαρτύρων» τότε, όπως έλεγε ο Ίωνας Δραγούμης.

Το Ελληνικό κράτος, μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897, αντιτασσόταν στον ένοπλο αγώνα, ως μέσο αντιμετώπισης του βουλγαρικού κινδύνου. Η Ελληνική ανυπαρξία αντιδράσεως, έκανε τους Βούλγαρους αδίστακτους και τους επέτρεψε να διατυπώσουν το σύνθημα, ότι ο θάνατος άξιζε σε κάθε αντίπαλό τους.

Και όλα αυτά γίνονταν κάτω από τις ευλογίες της Ευρώπης, που πίστευε πως «ἡ Βουλγαρία δέν ζητοῦσε ἂλλο, παρά νά ἐλευθερώση τά ἀδέλφια της ἀπό τόν τουρκικό ζυγό». Για τους Ευρωπαίους, ο αγώνας των Βούλγαρων δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ αυτών και των Ελλήνων, αλλά αγώνας εναντίον του Τούρκου δυνάστη. Και η αντίληψη αυτή καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την ελληνική θέση.

Προς το τέλος του 1902, η έντονη δράση των κομιτατζήδων (ειδικά του VMRO), έδινε εικόνα εξέγερσης στη Μακεδονία. Η ανικανότητα των τουρκικών αρχών να τους υποτάξουν και η έλλειψη αντίδρασης των Ελλήνων, τους έδωσε την δυνατότητα να προετοιμάσουν την εξέγερση μεθοδικά. Το έργο των κομιτάτων είχε προχωρήσει σε βαθμό που καθιστούσε αδύνατη την καταπολέμησή τους από την τουρκική διοίκηση.

Η μόνη ένοπλη αντίσταση που βρήκαν τα κομιτάτα ήταν ως επί το πλείστον από σλαβόφωνους Πατριαρχικούς, που είχαν να παρουσιάσουν αρκετούς ξεσηκωμούς εναντίον των Τούρκων και των Βουλγάρων στο βιλαέτι Μοναστηρίου, όπως ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Βαγγέλης από το Στρέμπενο και λίγο αργότερα έκαναν την εμφάνισή τους ο Λάκης Πύρζας από τη Φλώρινα, ο Παύλος Κύρου από το Ζέλοβο, ο Νταλίπης από το Γκαμπρέσι και άλλοι που διαρκώς πλήθαιναν και δρούσαν με το όπλο στο χέρι για την Ελληνική Ιδέα.

Όλοι αυτοί οι δυναμικοί και ανυπότακτοι, εκπροσωπούν τους «γραικομάνους», δηλαδή τους Ελληνομανείς, εναντίον των οποίων είχε στραφεί τότε όλη η λύσσα των κομιτάτων.

Ο ελληνισμός της Μακεδονίας στα 1903 και η εξέγερση του Ίλιντεν


~ Φωτο: Συλλογική αναμνηστική φωτογραφία, σε εξωτερικό χώρο, της τσέτας του βοεβόδα (πρώην υπολοχαγού) Μ. Χρίστοφ απο το Κρούσοβο. Η τσέτα έδρασε στην περιοχή του Κρουσέβου. Πηγή: Εδώ

Στις αρχές του 1903 πολλαπλασιάστηκαν αισθητά οι ενδείξεις για την έκρηξη της επικείμενης βουλγαρικής εξέγερσης στη Μακεδονία καθώς συνεχίζονταν σι προετοιμασίες με πυρετώδη ρυθμό. Οι χειμερινοί μήνες έδιναν στη βουλγαρική Οργάνωση τη δυνατότητα ν’ αναπτυχθεί περισσότερο και να τελειοποιήσει την επαναστατική της δραστηριότητα. Αμφίβολο όμως παρέμενε ακόμη το μέγεθος του επαναστατικού Κινήματος γιατί ήταν άγνωστο, αν Θα κατόρθωναν τελικά τα βουλγαρικά σώματα να εξαναγκάσουν το μεγαλύτερο ποσοστό του χριστιανικού πληθυσμού να πάρει τα όπλα και να πολεμήσει κατά των Τούρκων. Μεγάλες μάζες των εξαρχικών πληθυσμών της Βόρειας Μακεδονίας, καταδικασμένες εδώ και αρκετά χρόνια σ’ ένα μόνιμο καθεστώς Κοινωνικής και οικονομικής εξαθλίωσης, στρατολογούνταν με βίαιες και καταναγκαστικές μεθόδους από τα βουλγαρικά κομιτάτα και έπειτα υπέφεραν τα πάνδεινα από τις βιαιοπραγίες των τουρκικών στρατιωτικών αποσπασμάτων, όπως φάνηκε καθαρά κατά τη βουλγαρική εξέγερση της Άνω Τζουμαγιάς στα 1902. Το ηθικό και η εμπιστοσύνη ορισμένων εξαρχικών της Βόρειας Μακεδονίας στις βουλγαρικές επαγγελίες είχαν κλονιστεί σημαντικά. Αντίθετα άλλοι ήταν ενθουσιασμένοι και θεωρούσαν τη γενική εξέγερση σαν ιδανική λύση για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού[89]. Από τους συμπαγείς όμως σλαβόφωνους ελληνικούς και ελληνοβλαχικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας, οι οποίοι στη μεγαλύτερή τους πλειοψηφία αποστρέφονταν τις βουλγαρικές ενέργειες, συμμετείχαν στην εξέγερση του Ίλιντεν Κυρίως εκείνοι που σύρθηκαν με τη βία στα βουνά και στις πόλεις, για ν’ αντιμετωπίσουν τον τουρκικό στρατό. Και όσοι ακόμη πίστεψαν στην απελευθέρωση του χριστιανικού πληθυσμού από τον τουρκικό ζυγό και πολέμησαν στο πλευρό των Βουλγάρων, αμέσως μετά την εξέγερση του Ίλιντεν διαχώρισαν τη Θέση τους και κατατάχθηκαν στα ελληνικά ανταρτικά σώματα του μακεδονικού αγώνα, όπως συνέβηκε με το Μοναστηριώτη Αντώνη Ζώη και το Μοριχοβίτη Πέτρο Σουγαράκη. Τη μέθοδο της καταναγκαστικής στρατολόγησης του ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας είχαν αρχίσει να εφαρμόζουν συστηματικά και με εντατικό ρυθμό τα βουλγαρικά ανταρτικά σώματα στις αρχές του 1903, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων κατοίκων στη σφαγή και δημιουργώντας την εντύπωση στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ότι επρόκειτο• για μια αθρόα εξέγερση ολόκληρου του χριστιανικού πληθυσμιακού στοιχείου του μακεδονικού χώρου.

1821: Πανεθνικός σταθμός μακρόχρονης και μαρτυρικής πορείας


Ο εορτασμός των ιστορικών γεγονότων και μάλιστα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 είναι επιβεβλημένος, ιερός και αποτελεί κατεξοχήν πράξη παιδευτική. Βέβαια η επανάσταση του 1821 συνιστά μακροχρόνιο αγώνα των Πανελλήνων. Ήδη από το 1489 έχουμε τα επαναστατικά κινήματα με πλείστους αρματολούς, κληρικούς κλπ, τα οποία ωφέλησαν ώστε να καλλιεργηθεί η ιδέα της επανάστασης στην σκέψη όλων των Ελλήνων.

Έτσι οι Έλληνες αρχίζουν πια να οργανώνονται μυστικά και να συντονίζουν τις ενέργειές τους. Οι οργανώσεις είναι, ‘Η Εταιρία των φίλων’ (Διονυσίου του Σκυλόσοφου το 1600), ‘Η Εταιρία της Βιέννης’ (Ρήγα Φεραίου), ‘Ο Φοίνιξ’ (Ν. Σκουφά) και άλλες Εταιρείες σε πολλά μέρη της Ευρώπης, στις οποίες οργανώνονται λόγιοι, έμποροι, κληρικοί, διδάσκαλοι, σπουδαστές και ξένοι φιλέλληνες. 

Οι Έλληνες στρέφονται περισσότερο στην Δύση και ειδικά στο Παρίσι, που αποβαίνει μια ελληνική πατριωτική εστία. Εκεί οργανώνεται μια μεγάλη μυστική Εταιρεία με την αθώα επωνυμία ‘Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο’, ψυχής της οποίας είναι ο Μακεδόνας Γρηγόριος Ζαλίκης. Μετά την ήττα του Ναπολέοντος η Εταιρεία αυτή ατονεί και από τα σπλάχνα της κυοφορείται η γνωστή ‘Φιλική Εταιρεία’(1814). Οι ιθύνοντές της προπέμπουν τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από την Μόσχα και εκείνος με την σειρά του παραλαμβάνει τον Ν. Σκουφά και κατευθύνεται προς την Οδησσό.

Η μεγάλη εθνική Επανάσταση έχει απελευθερωτικό και εθνικό χαρακτήρα και αυτό είναι σαφές και από την προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη (24-2-1821 στη Μολδαβία), την προκήρυξη της Καλαμάτας (Μάρτιος 1821) και την διακήρυξη της Εθνοσυνελεύσεως της Επιδαύρου (15-1-1822). Η διακήρυξη μάλιστα της Προσωρινής Κυβέρνησης της Ελλάδας (13-3-1822) έχει ως σκοπό της Επανάστασης την ανεξαρτησία, χωρίς ξένη υποκίνηση. Οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του είναι σαφείς ότι η επανάσταση έχει καθαρά εθνικό χαρακτήρα και διαφέρει από τις άλλες επαναστάσεις, το ίδιο κατηγορηματικοί είναι και οι ιστορικοί (π.χ. Σπ. Τρικούπης & Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος).

Η τεκμηρίωση του εθνικού χαρακτήρα του κινήματος είναι αδιάσειστη, αφού και ακραιφνείς θεωρητικοί του μαρξιστικού υλισμού, ο Γιάννης Κορδάτος και Νίκος Σβορώνος το ομολογούν τελικά.

Οι ζωές των άλλων: Λάμψη και παλιά δαντέλα


Η ιστορία της οικογένειας Πετρίδη και της ιστορικής κατοικίας τους. Μια συνέντευξη της Μαρίκας Ειρήνης Μουρελλού, το γένος Πετρίδη, της γηραιότερης εν ζωή κατοίκου της βίλας Πετρίδη.

Η βίλα Πετρίδη άνοιξε για πρώτη φορά στα φετινά Δημήτρια μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης. Η ομαδική έκθεση, "Η ομορφιά γεννιέται στο σκοτάδι ΙΙ", που φιλοξενήθηκε εκεί μου έδωσε την ευκαιρία να πάω για να δω επιτέλους από μέσα αυτό το κτίριο που επί χρόνια θαύμαζα. Εκεί συνάντησα τη γειτόνισσα μου, την Κική, η οποία -χωρίς να το γνωρίζω ως τότε- είναι η κόρη της κυρίας Μαρίκας Ειρήνης Πετρίδη Μουρελλού, της γηραιότερης εν ζωή κάτοικο του σπιτιού. Το ραντεβού για καφέ δεν άργησε να κλειστεί.

Στο σπίτι μας υποδέχτηκαν η κυρία Μαρίκα Ειρήνη Μουρελλού, το γένος Πετρίδη, ετών 95, οι κόρες της, Κική και Όλγα, και η Νίκη Νικολάου Λιναρά, η πρώτη που ασχολήθηκε με την αναπαλαίωση του κτιρίου ως πρόεδρος της Β’ Δημοτικής κοινότητας που μας έδωσε και πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Η συζήτηση μας κράτησε πολλές ώρες με διηγήσεις της κυρίας Μαρίκας και παρεμβάσεις από τις κόρες και την κυρία Νικολάου.

Παρασκευή 16 Ιανουαρίου 2015

Οι Έλληνες ως ''άλλοι'' στη Ρουμανία - Stefan Petrescu


Οι Έλληνες ως ''άλλοι'' στη Ρουμανία
Η εσωτερική οικοδόμηση του ρουμανικού έθνους-κράτους κατά τον 19ο αιώνα και οι Έλληνες.
Συγγραφέας Στεφάν Πετρέσκου, εκδόσεις ‘Επίκεντρο’, Θεσσαλονίκη 2014.

Γράφει ο Γιάννης Τσιαμήτρος

Ο συγγραφέας Στεφάν Πετρέσκου, ο οποίος είναι πτυχιούχος του ΑΠΘ και διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νέο βιβλίο του με τον τίτλο «Οι Έλληνες ως ‘Άλλοι’ στη Ρουμανία» εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσ/νίκη 2014, μας υπενθυμίζει ότι 
«…η ενεργός παρουσία και συμβολή του ελληνισμού στον δημόσιο βίο των ρουμανικών χωρών δεν τερματίζεται με το τέλος της εποχής των Φαναριωτών το 1821. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια του δεκάτου ενάτου αιώνα ο ελληνισμός της Ρουμανίας εξακολουθεί να αυξάνεται να οργανώνεται και να μετέχει στο δημόσιο βίο της χώρας, συντελώντας στην εσωτερική οικοδόμηση του ρουμανικού εθνικού κράτους. 

Η εργασία χαρακτηρίζεται από την πληρότητα της έρευνας και τη σφαιρικότητα της προσέγγισης. Ο συγγραφέας συνδιαλέγεται με τις ιστοριογραφικές παραδόσεις και τις ιδεολογικές αναζητήσεις που διαμόρφωσαν την ιστορική φυσιογνωμία της ρουμανικής πολιτικής κοινωνίας κατά την εποχή του ρομαντικού εθνικισμού και που αποτέλεσαν το περίγραμμα για την οργανωμένη παρουσία και συμμετοχή των ελληνικών κοινοτήτων στην εθνική ζωή της Ρουμανίας. Εξετάζει όμως και τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα της ύπαρξης των Ελλήνων υπό τους θεσμούς της ρουμανικής εθνικής εκκλησίας, τα σχολεία, ο τύπος, οι σύλλογοι των Ελλήνων της Ρουμανίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αποκατάσταση της πολιτικής προσωπογραφίας του ελληνισμού της Ρουμανίας με τη σκιαγραφία των μεγάλων μορφών, μεταξύ άλλων του Μιχαήλ Σούτσου, του Αποστόλου Αρσάκη, του Ευαγγέλου Ζάππα, που άφησαν τη σφραγίδα τους στο δημόσιο βίο της θετής τους πατρίδας. 

Η μελέτη δεν είναι άλλη μια μονογραφία, η οποία εξιστορεί τα πραγματικά περιστατικά μιας περίπτωσης της ελληνικής διασποράς. Διεκπεραιώνει με μεγάλη επιτυχία αυτό το έργο, αλλά αποτελεί συγχρόνως και μελέτη πολιτικής επιστήμης. Η διάσταση αυτή του έργου κατοπτρίζεται ιδίως στον προβληματισμό που αναπτύσσει ο συγγραφέας για την αντίληψη της ιδιότητας του πολίτη, όπως αναδύεται από την ιστορική εμπειρία του ρουμανικού κράτους. Η πλευρά αυτή των αναλύσεων του προσδίδει γενικότερο θεωρητικό ενδιαφέρον στο έργο του, πέραν της ειδικής συμβολής του στη προαγωγή της γνώσης του συγκεκριμένου θέματος που ερευνά.

Ο Στέφανος Πετρέσκου πραγματικά ανήκει στους κόλπους των μελετητών της κοινής ιστορίας των λαών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης…». 

Η εξέλιξη της παραδοσιακής φορεσιάς στην Ελλάδα


Στενά συνδεδεμένη με την ιστορία και την κοινωνική ζωή είναι η παραδοσιακή φορεσιά στην Ελλάδα, όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία σχετικής εργασίας, που δημοσιεύονται στο βιβλίο “Παραδοσιακοί χοροί και η διδασκαλία τους- Ρυθμοκινητική ανάλυση και ρυθμική αρίθμηση” του Νικολάου Γ. Βαβρίτσα, λέκτορα παραδοσιακών χορών ΤΕΦΑΑ- Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Α.Π.Θ. Τομέας Ανθρωπιστικών Σπουδών. Η ιστορία και η εξέλιξη του ενδύματος συνδέεται στενά με την κοινωνική ζωή του ατόμου, αφού είναι γνωστό ότι το ένδυμα χαρακτηρίζει την προσωπικότητα ενός ανθρώπου, αναφέρει ο κ. Βαβρίτσας. Και προσθέτει ..

Πρωταρχικός σκοπός του ενδύματος είναι η προστασία του ανθρώπου από τις καιρικές συνθήκες, ωστόσο το ένδυμα βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με το πρόσωπο ή προσωπείο που το άτομο εμφανίζει στο κοινωνικό του περιβάλλον. Ως εκ τούτου το ένδυμα – φορεσιά ως κοινωνικό σημείο αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα των ατόμων, καθώς μπορεί να ερμηνευτεί από ιστορική, οικονομική, ψυχολογική, κοινωνιολογική και γεωγραφική άποψη. Εύλογα λοιπόν η εξέλιξη των ενδυμασιών συνδέθηκε πάντοτε στενά με την ιστορία και την κοινωνική ζωή ιδιαίτερα”.

Όπως κάθε έκφραση λαϊκής δημιουργίας,έτσι και οι παραδοσιακές φορεσιές πήραν τη σημερινή τους μορφή, έπειτα από μακραίωνη διαδρομή αλληλοεπιδράσεων και εξελίξεων, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ιδιαίτερα, κατά τη βυζαντινή περίοδο, η εξέλιξη της ενδυμασίας ήταν επαναστατική, όχι μόνο λόγω της χρήσης πολύτιμων υφασμάτων, χρυσοκέντητων και ασημοκέντητων σχεδίων και βαρύτιμων κοσμημάτων, αλλά και λόγω της στερεότητας και κομψότητας των κατασκευών.

Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, παρά την καταπίεση, τους διωγμούς και τις λεηλασίες που υπέστη ο ελληνικός λαός, μετά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, δημιουργήθηκαν θαυμαστά έργα τέχνης, βασισμένα πάνω στη βυζαντινή εκκλησιαστική και κοσμική παράδοση. Ειδικότερα, στον τομέα της αργυροχρυσοχοΐας, τα εργαστήρια της Ηπείρου και της Αρκαδίας παρήγαγαν θαυμαστά έργα τέχνης.

Πέμπτη 15 Ιανουαρίου 2015

Ντοματόπιτα βλάχικη


Πίτε κου ντουμάτι!
Μια εξαιρετική βλάχικη συνταγή για ντοματόπιτα. 
Ετοιμάστε την και απολαύστε την παρέα με την 
οικογένειά σας και τους φίλους σας!! 

Της Αθηνάς Ντίσιου Γκότση

~ Υλικά:
800 γρ. αλεύρι, 6-7 ντομάτες
3 κρεμμύδια, 300 γρ. φέτα
αλάτι, πιπέρι, 5 κ.σ ελαιόλαδο
1/2 κ.γ. ζάχαρη, 1/2 κ.γ. βασιλικό

Για την γέμιση:
Ψιλοκόβουμε τα κρεμμύδια και τις ντομάτες. Βάζουμε σ' ένα τηγάνι 5 κ.σ ελαιόλαδο, σοτάρουμε τα κρεμμύδια κι έπειτα προσθέτουμε τις ντομάτες, το αλάτι, το πιπέρι, τον βασιλικό και τη ζάχαρη και λίγο πριν κατεβάσουμε το μείγμα από την φωτιά ρίχνουμε και την φέτα. 
Χρήσιμες συμβουλές: πριν κοπούν οι ντομάτες τις χαράζουμε, στο επάνω μέρος τους, σε σχήμα σταυρού και τις βάλουμε σε νερό που βράζει για δυο λεπτά ώστε να βγει πιο εύκολα η φλούδα τους. Επίσης, μπορούμε να βράσουμε τα κρεμμύδια, με λίγο νεράκι, για να μην τα τσιγαρίσουμε πολύ και να είναι πιο υγιεινά. Καλό θα είναι να τα ψιλοκόψουμε για να καραμελώσουν.

Συρράκο και Καλαρρύτες, ορεινά αριστουργήματα από πέτρα στην Ήπειρο!


Συρράκο
Αν τα βράχια γεννούσαν, το Συρράκο και οι Καλαρρύτες θα ήταν τα παιδιά τους. Γαντζωμένα στα Αθαμανικά Όρη, λες και ζήλεψαν τις αετοφωλιές, καλοδιατηρημένα λες και ο χρόνος δεν πέρασε ποτέ από εκεί -ούτε καν σαν επισκέπτης- τα δύο αρχοντοχώρια σήμερα αγναντεύουν την ιστορία... από ψηλά!

Συρράκο και Καλαρρύτες. Τα ενώνει η πέτρα, τα χωρίζει το νερό. Τι ειρωνεία της φύσης! Όμοια σαν δυο σταγόνες νερού, εξολοκλήρου λιθόκτιστα σε 1.200 υψόμετρο μέτρων, με κοινή «καταγωγή» και πορεία στο χρόνο, αλλά με ένα... ποτάμι ανάμεσά τους. Το βαθύ φαράγγι που σχηματίζεται από τον Χρούσια, παραπόταμο του Άραχθου, μοιάζει να είναι το μόνο που τα κρατάει χωριστά. Μάλιστα, μέχρι το 1881 αποτελούσε το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ τα δύο «αδελφάκια» ανήκαν σε διαφορετικά κράτη!

Στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, αυτά τα δύο Τζουμερκοχώρια ζούσαν βίους παράλληλους, καθώς ήταν τα μόνα που επαναστάτησαν εναντίον των Τούρκων και, φυσικά, υπέστησαν τις συνέπειες. Νωρίτερα, και συγκεκριμένα τον 17ο αιώνα, οι δαιμόνιοι έμποροί τους είχαν αναπτύξει κοινή δράση και ήδη κυριαρχούσαν στην Τεργέστη και το Λιβόρνο. Ο απόηχος της δράσης τους βρίσκεται ακόμα εκεί, στα στενά, ολισθηρά καλντερίμια, στα γεφύρια και στις «αυστηρές» κατασκευές, όπως διαπιστώσαμε επιστρέφοντας στον... τόπο του εγκλήματος!

ΠΕΡΗΦΑΝΟ ΒΛΑΧΟΧΩΡΙ
Ταξιδεύοντας από Αθήνα οδικώς μέσω Ρίου-Αντιρρίου, τα 460 χλμ. δεν τα γλιτώνεις! Θα προσπεράσεις την Άρτα, το Βουργαρέλλι και τα Άγναντα (εναλλακτικά, ταξιδεύεις αεροπορικώς για την πόλη των Ιωαννίνων και ακολούθως, προσεγγίζεις Συρράκο και Καλαρρύτες με δικό σου όχημα). Ναι, θα κουραστείς και ενδεχομένως θα αναθεματίσεις τους επικίνδυνους ανηφορικούς δρόμους αντικρίζοντας όμως πια την γκρίζα πέτρα του Συρράκου, θα συγχαρείς τον εαυτό σου για την επιλογή σου.

Σκαρφαλωμένο στην απότομη πλαγιά του όρους Περιστέρι (ή Λάκμος), σε υψόμετρο 1.200 μ. και σε απόσταση 52 χλμ. νοτιοανατολικά της πόλης των Ιωαννίνων, μοιάζει με φυσικό οχυρό ξεχασμένο από τον πολιτισμό. Δικαιολογημένα, αφού η άσφαλτος, ήτοι ο δρόμος, έφτασε στα ηπειρώτικα βουνά σχετικά πρόσφατα, το 1976!

Τετάρτη 14 Ιανουαρίου 2015

Πρασόπιτα βλάχικη


Πρέπει να έχω φάει πάνω από 1000 τέτοιες πίτες στη ζωή μου. Η πιο ζωντανή εικόνα που έχω στο νου μου από τα παιδικά χρόνια στη κουζίνα, είναι με τη γιαγιά μου και τη μητέρα μου να ετοιμάζουν πίτα. Πρώτα το ζυμάρι, μετά τα μπαλάκια και έπειτα τα δύο φύλλα. Η αγαπημένη μας γέμιση ήταν το πράσο. Έδινε μια γλύκα το πράσο και με την αλμύρα του τυριού έβγαινε μια πανδαισία γεύσεων. Τρώγαμε τόσα πολλά κομμάτια… Οι άλλες που κάναμε ήταν η κρεατόπιτα, η πρασόπιτα και η τυρόπιτα. Σας δίνω εδώ τη βασική συνταγή για το φύλλο και τη γέμιση για την πρασόπιτα. Θέλει κόπο και υπομονή το φύλλο αλλά αξίζει. Μπορείτε να το κάνετε από την προηγουμένη και να το φυλάξετε στο ψυγείο.

Υλικά
Αλεύρι σκληρό περίπου 5 φλ. (όσο πάρει)
στην πράξη θα διαπιστώσετε ποιό αλεύρι θα σας κάνει το καλύτερο 
(λεπτό κι ελαστικό) ζυμάρι. Ακόμα και η μάρκα μπορεί να κάνει διαφορά.
2 φλ. νερό
1 πακέτο μαργαρίνη
3 κ.σ. ελαιόλαδο
1 κ.τ. ξίδι
1 κ.τ. αλάτι

Γέμιση για πρασόπιτα
2 kg πράσα ψιλοκομμένα μέχρι το σημείο που πρασινίζουν έντονα
1 μάτσο άνιθο ψιλοκομμένο
800g τυριά τριμμένα – γραβιέρα, κασέρι, κεφαλοτύρι, γκούντα κ.λπ.
200g γιαούρτι στραγγιστό
70g βούτυρο
5 αυγά χτυπημένα
αλάτι, πιπέρι

Οι αγιογράφοι της Σαμαρίνας


Τέχνη από τους περασμένους αιώνες

Με... σπουδαστήριο το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής στη Σαμαρίνα Γρεβενών σπουδαίοι αγιογράφοι δημιούργησαν μια ιδιαίτερη σχολή με έργα που εξαπλώθηκαν έως τη νότια Αλβανία, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο.

~ Φωτο: Εικόνα με τον Χριστό από τους «αγιογράφους της Σαμαρίνας».

Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας αυτών των σχετικά άγνωστων αγιογράφων είναι τα ευτραφή πρόσωπα, τα κόκκινα μάγουλα, αλλά και οι... φουστανέλες σε ντόπιους αγίους, όπως στον οσιομάρτυρα Γεώργιο.

Το θέμα των «αγιογράφων της Σαμαρίνας» αναπτύχθηκε στο 14ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών που διοργάνωσε στα Γρεβενά η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, σε συνεργασία με το ΑΠΘ.

Το θέμα παρουσίασε ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ Μιλτιάδης Παπανικολάου, ο οποίος τόνισε στο «Εθνος» ότι «οι συγκεκριμένοι αγιογράφοι ήταν ένα φαινόμενο μαζικό που δείχνει ότι η ενασχόληση με την αγιογραφία ήταν βιοποριστικό επάγγελμα». «Οι αγιογράφοι της Σαμαρίνας ταξιδεύουν σε πολλά μέρη της Μακεδονίας και της ενδοχώρας της, όπως προδίδουν τα ίχνη που άφησαν στο πέρασμά τους», επισημαίνει ο κ. Παπανικολάου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πολύ καλή ποιότητα των εικόνων, ακόμα και σε εκείνες που αναγνωρίζει κανείς καλλιτεχνική ατεχνία, φανερώνει ότι υπήρχε παιδεία, ότι δηλαδή την τέχνη της αγιογραφίας την σπούδαζαν και τη μάθαιναν κοντά σε δασκάλους οι οποίοι ήξεραν όχι μόνο την τεχνική της ζωγραφικής, αλλά και ήταν κάτοχοι της γνώσης που αφορούσε την τυπολογία, την ερμηνευτική και τη σημασία των συμβόλων, καθώς και τους εικονογραφικούς τύπους της ορθόδοξης λατρείας.

Τρίτη 13 Ιανουαρίου 2015

Όαση το Πολυφωνικό τραγούδι


Βαγγέλης Κώτσου

Είναι δύσκολο να βρούμε τις ρίζες της ηπειρώτικης πολυφωνίας, σημειώνει ο Βαγγέλης Κώτσου. Ο βραβευμένος ερμηνευτής παραδοσιακής μουσικής και πολυφωνικού τραγουδιού κατάγεται από τα Κτίσματα Πωγωνίου, «το χωριό πολυφωνικών τραγουδιών», όπως λέει. 

«Όλοι οι μελετητές συγκλίνουν στην άποψη για έναν πολιτισμό με βαθιές ρίζες, που ξεκινά πριν εμφανιστεί η βυζαντινή μουσική και φτάνει σε προελληνικές ή αρχαϊκές εποχές με πολιτισμικές γέφυρες που ενώνουν τα Βαλκάνια με τη Νότια Ασία περνώντας από τον Καύκασο, τη Βόρεια Περσία, το Αφγανιστάν και τη Νότια Ινδία. Στην παλαιότητα της καταγωγής της λαϊκής πολυφωνίας συνηγορούν τρία βασικά στοιχεία, η ομαδικότητα, ο φωνητικός χαρακτήρας της ερμηνείας της και οι ανημίτονες κλίμακες που αποτελούν τη μελωδική της βάση». 

Το πολυφωνικό τραγούδι συνεχίζει ο ίδιος, το συναντάμε στην περιοχή της Ηπείρου και πιο συγκεκριμένα στους Νομούς Ιωαννίνων (Πωγώνι, Παρακάλαμο, χωριά βόρεια της Κόνιτσας) και Θεσπρωτίας (Τσαμαντά, Λιά, Βαβούρι, Πόβλα ή Αμπελώνα). Εκτός ελλαδικού χώρου απαντάται από τη Νότια Αλβανία και την Κάτω Ιταλία μέχρι την Αιθιοπία, τους νότιους πρόποδες των Ιμαλαΐων, την Ινδονησία και την Ινδία. Απόλυτη ταύτιση με την Ελληνική Ηπειρώτικη πολυφωνία συαντάμε στη Κίνα. 

Η κύρια μελωδία τραγουδιέται από τον παρτή. Ο τσακιστής ή κλώστης μπαίνει στο τραγούδι μετά τον πρώτο στίχο κλώθοντας γύρω από τη βασική με διάφορες παραλλαγές. Οι ισοκράτες χρωματίζουν το τραγούδι και ολοκληρώνουν τον αρμονικό χαρακτήρα.

«Το πολυφωνικό τραγούδι είναι μια όαση σήμερα μέσα στη μίξη όλων των ακουσμάτων που διαχέονται στη μουσική σκηνή»


Βλάχικο σαγανάκι με τυρί


Σαγανάκι με τριμμένη φέτα και βούτυρο!! Αμαρτωλό αλλά νοστιμότατο!! Όσοι κάνετε δίαιτα αξίζετε μια μικρή παρασπονδία.....

~ Τι χρειαζόμαστε:

2 φλιτζάνια μυζήθρα ή φέτα κομμένη σε μεγάλα καρέ
3-4 κουτ. σ. βούτυρο
3 κουτ. σ. αλεύρι
μπόλικο καυτερό μπούκοβο

~ Πώς το κάνουμε:

Βάλτε το βούτυρο στο τηγάνι να κάψει και ρίξτε τη φέτα ή τη μυζήθρα.
Ανακατέψτε σε ένα μπολ το αλεύρι με 3-4 κουταλιές νερό και ρίξτε το στο τηγάνι.
Αφήστε σε χαμηλή φωτιά για λίγη ώρα μέχρι να μαγειρευτεί το αλεύρι, ρίξτε το μπούκοβο και σερβίρετε με φρεσκοψημένο ψωμί!

Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015

Еве зошто паричка се става на Св. Василиј, а не на Бадник


WRITTEN BY ЈОВИЦА ПАУНОСКИ

Историјата на «василопитата» е еден настан, кој се случи во IV век во градот Кесарија Кападокиска, во Мала Азија. Во тоа време, свети Василиј Велики беше епископ на Кесарија и живееше во единство со неговите сограѓани, со љубов, разбирање и помагање еден на друг. 

Еден ден, кога Јулијан Отстапникот, нечесен цар и гонител на Христијаните, сакаше да оди за Персија и да војува со Сасанидите, тој помина близу Кесарија. Тогаш св. Василиј, кој добро го познаваше, бидејќи беа соученици во Атина, излезе заедно со народот да го пречека и почести. Јулијан побара дарови, очекувајќи злато и скапоцености. Но, светиот немаше ништо друго, освен три леба од јачмен, кои му ги принесе на злобниот цар. Треба да се знае дека тој не принесе скапоцености, бидејќи не сакаше да даде нешто повредно, туку бидејќи мнозинството на жители во Кесарија беше навистина сиромашно. Кога го виде тоа, Јулијан им нареди на своите слуги да соберат трева од ливадата и да му ја дадат на епископот за возврат. Тогаш светиот праведно му одговори на Јулијан: „Ние, цару, откако ни побара, ти принесовме од нашата храна, па и ти, очигледно, ни возврати од тоа што и самиот го јадеш.“ Кога ги слушна овие зборови, Јулијан многу се налути и вети дека кога ќе извојува победа во Персија, ќе се врати во Кесарија, ќе го запали градот и ќе ги пороби неговите жители, а Василиј ќе го награди со иста мера.
Поради тоа, св. Василиј побара од народот да го соберат сето злато што го имаат и да го зачуваат некаде, за да му го дадат на среброљубивиот Јулијан кога ќе се врати, па така, можеби, да го намалат неговиот гнев. Исто така, епископот им наложи на Христијаните да постат и да се молат, додека не се врати Јулијан.

''Η Πριγκίπισσα της Σάσωνος''


Αυλώνας (Vlorë) - Πηγή φωτο: Εδώ
Με την τραγωδία των επιβατών του NORMAN ATLANTIC αναφέρθηκε και 
η νήσος Σάσων.....

Η νήσος Σάσων (αλβαν. Sazan), που ιστορικά και γεωγραφικά ανήκει στο σύμπλεγμα των Iονίων νήσων, βρίσκεται στην είσοδο του κόλπου της Αυλώνας και αποτελεί μέγιστης σημασίας στρατηγικό σημείο καθώς ελέγχει τα στενά του Οτράντο.
[ ] Ο Αυλών (σημ. Vlorë) και η περιοχή του κατοικείτο όμως και από Βορειοηπειρώτες. Στη νήσο Σάσωνα, μέχρι ν’ αξιοποιηθεί στρατιωτικώς από την Αλβανία και τους κατά καιρούς προστάτες της, έβοσκαν τα ποίμνιά τους Έλληνες - Αυλωνίτες (της ευρύτερης περιοχής του Αυλώνος) κυρίως, αλλά και από την περιφέρεια της Μουζακιάς -κτηνοτρόφοι που έμεναν εκεί σε πρόχειρα κτίσματα. Το νησί θεωρείτο γενικώς άγονο, όμως είχε πλούσιες βοσκές για αιγοπρόβατα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα του (καθώς και το κρέας των ζώων ) ήταν νοστιμότατα, λόγω των ποτισμένων από άλμη χόρτων, ενώ η περιβάλλουσα θάλασσα ήταν (και είναι ακόμα) πλούσια σε αλιεύματα. Ήταν δηλαδή και πλουτολογικώς αξιόλογο.[ ]
[ ] Όμως, κατόπιν αξιώσεως των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες είχαν αποφασίσει την παραχώρηση της Σάσωνος στην Αλβανία, η Ελλάς αναγκάσθηκε να την εκκενώσει, αφού προηγουμένως ψηφίστηκε από την Βουλή σχετικός νόμος (αρ.272/5.6.1914). Η ενέργεια αυτή είναι πρωτοφανής στη νεοελληνική ιστορία. Στις 2 Ιουλίου 1914 απέπλευσαν για την Κέρκυρα οι 25 Έλληνες στρατιώτες υπό επιλοχία και 8 ναύτες υπό Υποκελευστή, χωρίς να γίνει παράδοση του νησιού σε Αλβανικές αρχές. Παρέμειναν στο νησί ελάχιστοι βοσκοί με τα κοπάδια τους (περίπου 15 οικογένειες βλαχόφωνων Ελλήνων βοσκών), οι οποίες κλαίγοντας κατά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού φιλούσαν τη σημαία μας, και που φυσικά δολοφονήθηκαν αγρίως την 16η Ιουλίου 1914 από άτακτα στίφη Αλβανών, που αποβιβάσθηκαν για να εγκαταστήσουν την αλβανική διοίκηση. Η κυβέρνηση του Ελευθ. Βενιζέλου, κατακρίθηκε τότε για την πράξη της αυτή, δηλαδή της παραχωρήσεως εθνικού εδάφους, από τους πολιτικούς αντιπάλους της.(Βλ. Εδώ)

~ Διαβάστε ένα πολύ ενδιαφέρον δημοσίευμα που ακολουθεί:

Τρίτη 6 Ιανουαρίου 2015

THE CARNIVAL OF KASTORIA (THE RAGOUTSARIA) - ΡΑΓΚΟΥΤΣΑΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ


Κλεισούρα Καστοριάς
THE CARNIVAL OF KASTORIA 
(THE RAGOUTSARIA)

The Carnival celebrations of Kastoria (The Ragoutsaria) date from the ancient times as they were part of the Dionysian orgiastic rites. They would take place in the middle of winter after the 25th of December - the celebration for the birth of the Sun - to honour Nature for regenerating Spring. The Ragoutsaria complete the twelve-day celebration with their unique regional customs of Kastoria which go back to the first inhabitants of the area, the Dorians. They are a remainder of the original Greek carnival festivities, something which is rather rare, and not part of the foreign Carnival celebrations on the 6th, 7th, and 8th of January.
All the residents of Kastoria, men and women, take part in the celebrations. From different neighbourhoods they form groups, each group with its own band, and celebrate in a frenzy - like atmosphere, regardless of their social status. The variety of music instruments is interesting as apart from the traditional ones, the bagpipes and the 'zournades', from the early 1900s the bands started having more percurssions - the 'takoumia' , and more wind instruments, remnant of the military bands that would occasionally stop by the city. The whole scene reminds us of the time when the big brass bands of New Orleans in the USA had created and established internationally jazz music.
Capturing that scene is definitely a challenge for every photographer. The intensity is framed in a documentary - like style in black and white photography. The toning, the sepia colouring, emphasizes the antiquity of the custom and its perennial descent. Finally the selective colour add-on on the wind instruments, in contrast to the neutral colours of a colour photograph, highlights the importance and the necessity of these instruments in order to accomplish the ambiance of the authentic Dionysian ecstatic rites. Like it or not, you feel overpowered by the whole scene, regardless of whether you are taking photos or you are being photographed.
KOSTAS KITSOS

ΡΑΓΚΟΥΤΣΑΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Τα Καρναβάλια της Καστοριάς (Ραγκουτσάρια), αποτελούν αναβίωση των αρχαίων Διονυσιακών οργιαστικών τελετών, που γίνονταν από Αρχαιοτάτων χρόνων, στην μέση του Χειμώνα και αμέσως μετά την γιορτή της γέννησης του ήλιου στις 25 Δεκεμβρίου, (που πέρασε και στην Χριστιανική λατρεία με την καθιέρωση της γιορτής των Χριστουγέννων), προς τιμή της φύσης που θα αναγεννηθεί την Άνοιξη. Με τα Ραγκουτσάρια κλείνει το γιορταστικό δωδεκαήμερο, με χαρακτηριστικά Καστοριανά έθιμα που οι ρίζες τους φτάνουν στους πρώ'ι'μους κάτοικους της περιοχής, τους Δωριείς και τους Ορεστειες και αποτελούν σπάνιο δείγμα της ιστορικής συνέχειας του τόπου μας δια μέσου των αιώνων. Είναι απομεινάρι του γνήσιου Ελληνικού Καρναβαλιού και όχι έθιμο ξενόφερτο όπως το καθιερωμένο καρναβάλι της Αποκριάς και γιορτάζεται στις 6,7,και 8 Γενάρη.